Militair   Bataafse lijst   Belasting Hertog   Belasting Jean   Het jaar 1814   Vindplaats   Adressen

Terheijden wijkindeling

Jean Moreau/Jan Mureau (1775-1843)

Jean Moreau wordt geboren in 1775 in Ternaaien (gemeente Lixhe), een plaatsje gelegen tussen Maastricht en Luik. Hij is de zoon van Jean Gilles Moreau en Catharina Wilkeman. Hij groeit op in Ternaaien.

Hij meldt zich omstreeks 1793 aan bij het Staatse Leger. Als dat de strijd tegen Napoleon verliest en zich terugtrekt naar Nederland komt Jean in 1798 in Wagenberg terecht. Hij wordt "gevonden" in de wijk Clippelenbosch/Scheerenbies (op een plek corresponderend met nu Wagenstraat 78) en werkt eerst als knecht op het Achterste Eijnde van Wagenberg (nu Dorpsstraat 55-61).
Hij trouwt in 1801 met Anthonia de Hertog en gaat wonen op het Voorste Eijnde (nu Withuisstraat 11/Dorpstraat 1). Ze krijgen vijf kinderen, waaronder Cornelis (in 1804), die de lijn voortzet.
Anthonia overlijdt, slechts 35 jaar oud, in het voorjaar van 1814. Jean wil in het najaar opnieuw trouwen, met Johanna van de Klundert. Zij overlijdt echter vlak voor hun huwelijk, na nog wel een kind ter wereld te hebben gebracht. Dat kind wordt ook maar een week oud.
In de latere periode van zijn leven heeft Jean vemoedelijk gewoond in de Kerkstraat. Hij overlijdt in 1843, 68 jaar oud. Hij wordt zijn hele leven gepensioneerd soldaat genoemd.

Zijn naam wordt gedurende zijn leven afwisselend gespeld als Jean Moreau en Jan Mureau.

(Aktes uit Rijks Archief Luik, Regionaal Archief Tilburg en Archief Westbrabant)

 

Afkomstig uit "Belgie"

Jean Moreau wordt 6 augustus 1775 geboren in Ternaaien en gedoopt in Lixhe, twee dorpjes vlak bij elkaar, gelegen in de streek tussen Maastricht en Luik.

Jean groeit op als oudste in een gezin van zeven kinderen. Zijn ouders zijn Jean Gilles Moreau en Catharina Wilkeman:

• Naie
  Anno & (1775) mensis augusti sexta die baptisatus est Joannes filius legitimus Joannis Moreau et Chatarinae Wilkemane qui matrimonium contraxerunt in parochia ex Naie
  Suscipientibus arnoldo delnaie et maria francisca demolin
• Ternaaien
  In hetzelfde jaar (1775) op 6 augustus is gedoopt joannes wettige zoon van joannes moreau et catharina wilkeman die in de parochie van Ternaaien zijn getrouwd,
  peetouders .....

De vader heet in deze akte Johannes, maar hij is ook bekend onder de naam Aegidius, Gilles en Jean Gilles. Tijdens zijn leven wordt voor de geboorte van Jean afwisselend terugverwezen naar Lixhe, naar Ternaaien, naar "de voormalige landen van Luijk", en zelfs ook naar Maastricht. De doop was in Lixhe, maar hij was geboren in Ternaaien. In 1814 wordt vermeld dat zijn vader in Eben Emael woont.

Zijn jongste zus wordt geboren in 1789. Jean is dan 14 jaar. Een paar jaar later meldt hij zich aan (al dan niet vrijwillig) bij het Staatse Leger om de invasie van Napoleon tegen te houden. Dat is af te leiden uit het feit dat zijn legeronderdeel in 1795 wordt opgeheven en hij met pensioen gaat (met 5? dienstjaren). Er is verder niets bekend over de jeugd van Jean.

 

Jean de beroepssoldaat

Jean duikt voor het eerst op in Nederland in de archieven van het Rijks Archief in Den Haag, wanneer wordt gemeld dat zijn legeronderdeel wordt opgeheven en hij "gepensioneerd" wordt. Uit verschillende documenten blijkt dat hij op 20 october 1795 is gepensioneerd uit het regiment van Nassau Usingen (dat moment valt ongeveer samen met de Vrede van Bazel).

Jean was bij zijn pensioen krap 20 jaar oud (hij is geboren in augustus 1775), zijn militaire "carriere" heeft dus niet lang geduurd. Volgens een pensioendocument uit 1812 had hij vijf dienstjaren. Dat zou betekenen dat hij 15 jaar oud was toen hij in dienst kwam (die vijf jaar kan een formeel minimum zijn geweest, bijvoorbeeld dat iedereen standaard vijf dienstjaren op zijn naam kreeg). Het lijkt erop dat hij tot aan zijn dood recht had op dat pensioen. Gedurende zijn leven wordt hij regelmatig gepensioneerd soldaat genoemd. Zelfs bij zijn overlijden in 1843 noemt men hem "gepensioneerd militair".

Het is maar de vraag of hij ooit iets van een pensioen gekregen heeft. In onderstaand artikel, in de staatscourant, staat dat in 1818, in het kader van wat de "Franse Achterstand" wordt genoemd, een liquidatie is uitgevoerd. Waarschijnlijk heeft Jean nooit wat gehad en is met deze uitspraak geprobeerd iets te regelen voor onder andere iedereen die recht had op een pensioen. (De Franse Achterstand gaat overigens over veel meer dan alleen pensioenen waar mensen recht op hadden). Of er ooit echt iets is geregeld, is niet duidelijk.

Het is niet bekend waar Jean was op het moment van zijn pensionering. Hij is misschien wel met het verliezende leger meegetrokken naar Brabant en werd daar ergens gelegerd. Zijn Regiment bevond zich tussen 1793 en 1795 in Breda. Hij duikt voor het eerst op in de archieven van Wagenberg in 1798. Er lijken 3 jaar te ontbreken, tussen het pensioenmoment in 1795 en het moment dat hij in Wagenbergse Archieven genoemd wordt.

Op dezelfde, eerder genoemde, pensioenlijsten staat, op dezelfde bladzijde, een Mathijs Mures vermeld, ongeveer 10 jaar ouder dan Jean. Deze Mathijs is tegelijk met Jean met pensioen gegaan en ook in Wagenberg gaan wonen. Hij duikt ook voor het eerst op in Wagenberg in 1798. Het zou kunnen dat ze samen besloten hebben om toen het leger te verlaten (Mathijs M(e)ures ging werken als knecht bij de Brouwerij de Zon van Jan Loonen, op de Brouwerijstraat 57).

 

Jean Moreau belandt in 1798 in Wagenberg

In de belastinglijsten van Terheijden/Wagenberg is het belastingbetaalgedrag van inwoners jaar voor jaar te volgen. Dat geeft een heel klein beetje een beeld van hun leven. De archieven van het dorpsbestuur van Terheijden van voor 1810 zijn zeer uitgebreid gedigitaliseerd (Regionaal Archief Tilburg). In de Gemaallijsten, Lijst van Kleine Specien en andere belastinglijsten is te zien in welke gezinssamenstelling mensen wonen en in welke wijk.

Jean wordt voor het eerst in vermeld in de Gemaallijsten van 1798, als knecht bij Anthonij Rovers en zijn zus Anna Maria Rovers, op het Achterste Eijnde van de Wagenbergse Dijk:

• Anthonij Rovers, de zuster Anna Maria Rovers,
  de knegts Jan Mero/Muro?, Anthonij Kouwenbergh, meijt Johanna Swaans .................. 5 heele

Hij was toen 23 jaar. Het is niet duidelijk waar hij geweest is in de jaren daarvoor, waarschijnlijk gewoon op de plek waar zijn garnizoen lag. Jean is zeker niet gedeserteerd, omdat hij tot aan het eind van zijn leven gepensioneerd soldaat wordt genoemd en recht had op pensioen. Hij is volgens de familieoverleveringen "gevonden" door Anthonij Kouwenberg in de Wagenstraat ter hoogte van het huidige nr 78, tussen Wagenberg en Made, in een "beukentuin" (zie het verhaal van Bart Mureau). Anthonij neemt hem mee naar het huis van de familie Rovers, waar hij in dienst is als knecht. Het zijn leeftijdsgenoten, ze zullen dus wel veel met elkaar opgetrokken zijn. Anthonij was de (half)broer van Petronella Kouwenberg, de vrouw van de (toekomstige) schoonvader van Jean: Cornelis de Hertog. Zo is dus het contact met de familie de Hertog ontstaan.

In 1799 is hij nog steeds knecht bij Anthonij Rovers. Zijn naam wordt nu zorgvuldiger geschreven:

• Anthonij Rovers, de zuster Anna Maria Rovers,
  de knegts Anthonij Kouwenberg, Jan Muro, de meijd Johanna Zwaan ................ 5 heelen

De adressen van toen kunnen via de Registraties van de Bataafse Burgermacht uit 1798 gekoppeld worden aan schattingen van huidige adressen. In deze lijst staan alle mannen die zouden kunnen dienen bij het leger van de Bataafse Republiek. De adressen van toen staan er ook bij, samen met de geschatte adressen van nu. Hieruit kan afgeleid worden dat op het adres waar Jean gevonden is (Wagenstraat 78), een andere Anthonij Rovers woonde, een neef (!) van de Anthonij Rovers met dezelfde naam bij wie Jean ging wonen. Deze laatste Anthonij Rovers woonde in de Dorpstraat 55-61. Er was dus een Anthonij Rovers in de Wagenstraat en er was een Anthonij Rovers in de Dorpstraat. Op dat laatste adres ging Jean dus wonen (zie voor details het verhaal van Bart Mureau).

Voor de volledigheid, zie de familierelaties van de de familie Rovers

 

Huwelijk

Op 25 Mei 1801 trouwt Jean in Wagenberg met Antonia de Hertog, de dochter Cornelis Hertog en Maria Vermeer(en). Cornelis woonde volgens de lijsten van de Bataafse Burgermacht op een adres dat correspondeert met het huidige Brouwerijstraat 3 (hij had daar een cafe). Alles en iedereen woonde dicht bij elkaar.

De familie den Hertog komt uit Wagenberg en Terheijden. Ze zijn terug te vinden tot aan het midden van de 17e eeuw (voor al haar voorouders, zie de kwartierstaat van Anthonia).

De ouders van Cornelis waren Anthonij den Hertog en Maria van Dorst (winkeliers) en diens ouders waren Thomas den Hertog (beenhakker) en Adriaantje Botermans. Maria Vermeer komt uit Oosterhout. Zie de beschrijvingen van:

• Cornelis den Hertog
• Maria Vermeer

Er zijn verschillende inschrijvingen van het huwelijk. Bij dat huwelijk blijkt dat Jean nog wel degelijk contact had met zijn familie in Ternaaien in Belgie. Zijn vader moet namelijk toestemming geven vanuit Belgie. Dat doet hij via een zogenaamde borgbrief (dubbelklik voor de vertaling):

.
Hoe de brief uit Belgie in Brabant is gekomen (moest Jean dat zelf regelen, of ging de gemeente daar achteraan?) is niet duidelijk.

Ze krijgen vijf kinderen: Maria Catharina (1801-1819), Cornelis (1804-1862), Johannes (1806-1882), Maria (1809-1844), Petronella (1812-1820). Cornelis is degene die de lijn voortzet.
De tweede zoon, Johannes trouwt laat (in 1866, op 60-jarige leeftijd) met de 39-jarige Catharina van Donk, en krijgt verder geen kinderen. Cornelis krijgt vier zonen (met kinderen) en is dus de enige die de naam voortzet.

• Zie: Cornelis Mureau (1804-1862)
• Zie: Johannes Mureau (1806-1882)

 

In 1814 gebeurt veel

Het jaar 1814 is een moeilijk jaar voor Jean. Zijn vrouw Anthonia overlijdt op 12 Maart 1814, enkele dagen nadat ze 35 jaar geworden is. Ze laat niets na. Jean is dan zelf ook nog maar 38 jaar oud en wil in hetzelfde jaar hertrouwen met Johanna van der Klundert. Ze gaan in ondertrouw op 6 november, maar dan slaat het noodlot toe. Johanna baart hem twee weken na de ondertrouwdatum op 19 november 1814 een zoontje: Anthony, maar moeder en zoon overlijden binnen 1 week na de geboorte, de moeder op 25 November en het zoontje op 26 November. De geboorte van Anthony wordt aangegeven door Jean zelf.

"bekennende van hetzelve vader te zijn en verwekt te hebben bij Johanna van de Klundert" (dat is een beetje pikant, want als je 9 maanden terugrekent komt je uit in Februari/Maart, zo rond de overlijdensdatum van zijn eerste vrouw; aan de andere kant: mooi dat ie er zo voor uit komt).

Het betekent dat hij vanaf 1814 de verantwoordelijkheid heeft voor de opvoeding van vijf jonge kinderen, in de leeftijd van 2 tot 13 jaar. Hij is dan 38. Hij zal niet meer trouwen.

Bij de afkondiging van het huwelijk met Johanna van der Klundert wordt gemeld dat de vader van Jean in Emal woont. Dat is Eben Emael in Belgie, vlakbij Lixhe en Ternaaien.

    Zie: Het veelbewogen jaar 1814 voor Jean Moreau: drie overlijdens binnen 10 maanden (en een verwijzing naar Eben Emael)

 

Zijn latere leven

Het blijven moeilijke jaren voor Jean. In 1819 en 1820 overlijden dochters Petronella (7 jaar oud) en Maria Catharina (18 jaar oud). Van beiden is een Memorie van Successie gevonden. Op dat moment, in 1820, heeft hij, 44 jaar oud, een zoon van 16 (Cornelis), een zoon van 14 (Johannes) en een dochter van 11: Maria. Zij zal niet trouwen en tot zijn dood in 1843 voor hem zorgen.

In 1835, 8 jaar voor zijn dood, verschijnt zijn naam nog drie keer in de Burgerlijke Stand. De eerste keer op 25 maart als zijn zoon Cornelis aangifte doet van een levenloos geboren kind. Hij is dan getuige. Een dag later, op 26 maart, doet hij aangifte van de dood van zijn schoondochter Cornelia de Been die is overleden als gevolg van de ongetwijfeld moeilijke bevalling. De aangifte wordt dus niet gedaan door haar eigen man, maar door haar schoonvader. Het is goed denkbaar dat Jean zijn zoon in deze moeilijke dagen ondersteunt. Ook bij het tweede huwelijk van zijn zoon, later in dat jaar, is hij, uiteraard, aanwezig om zijn toestemming als vader te geven. In geen van de drie aktes klopt zijn leeftijd, hij is geen 63, maar 60. Bij zijn overlijden in 1843 geeft men wel zijn juiste leeftijd.

Jean kan (helaas) niet schrijven. Van hem hebben we dus geen handtekening.

 

Adressen

In het overzicht van de belastinglijsten en de bevolkingsregisters is Jean goed te volgen. Hij woonde aanvankelijk (tot zijn huwelijk in 1801) op het Achterste Eijnde van de Wagenbergse Dijk. Na zijn huwelijk is hij verhuisd naar het Voorste Eijnde, om in 1818 weer terug te verhuizen naar het Achterste Eijnde. Dat zijn overigens geen grote afstanden, hoogstens een paar honderd meter.

• 1798-1801 Dorpsstraat 55-61.
  Jan werd gevonden in wat nu Wagenstraat 78 is. Dat is bekend uit de familieverhalen. Hij ging vervolgens wonen en werken als knecht bij Anthonij Rovers.
• 1801-1804 Hoek Dorpstraat-Vogelstraat.
  Na zijn huwelijk in mei 1801 is hij zelfstandig gaan wonen op het Voorste Eijnde van Wagenberg. Door vergelijking van de buren in de belastinglijsten 1801-1804 en in de quotisatielijst uit 1808 is af te leiden dat hij gewoond heeft op de overgang tussen Voorste Eijnde en Achterste Eijnde. Dat is bij de kruising met de Vogelstraat.
• 1804-1810 Dorpsstraat 1
• 1811 Withuisstraat 11
  Is af te leiden uit vergelijking belastinglijsten en quotisatielijst 1808, en uit de quotisatielijst 1808 zelf.
• 1812-1818 Postweg 23-25.
  In 1818 wordt wel een duidelijk adres vermeld: in een testament (memorie van successie) van ene Pieter Joosten staat dat deze een huis met adres E259 nalaat aan zijn weduwe Anna Kapitijn. Dit huis, op het Voorste Eijnde van Wagenberg (corresponderend met het huidige Postweg 23-25), wordt gehuurd door Johannes Mureau en de weduwe Adriaan Dirvens voor 55 gulden per jaar.
  Cornelis de Hertog, de schoonvader van Jan, is in 1813 ook op dit adres overleden. Waarschijnlijk woonde hij toen in bij zijn schoonzoon. Vermoedelijk woonde Jan daar dus al in dat jaar. Waar Jean woonde tussen 1812 en 1818 is dus niet zeker.
• 1818-1826 Brouwerijstraat 31.
• 1829-1843 Kerkstraat 22.
  Jan Mureau heeft tot aan zijn dood gewoond in de Kerkstraat 22.

Voor een volledig overzicht en uitleg over hoe de adressen gevonden werden zie:

• Uitleg waarschijnlijke adressen Jean

 

Overlijden

Jean overlijdt in 1843, op 68-jarige leeftijd. Bij zijn overlijden schrijft men zijn naam weer als Moreau en wordt voor de geboorteplaats verwezen naar Liche Belgien (Lixhe). Er wordt netjes naar zijn ouders verwezen en de leeftijd klopt ook. Zijn vrouw heet per vergissing Adriana in plaats van Anthonia (het is natuurlijk al 30 jaar geleden dat ze overleden was).

• In 1843, 30 December, verschenen voor ons ..etc.. van de BS Terheyden Adriaan van Tetering, oud 31 jaren, bouwman, wonende in deze gemeente en Marinus Rovers, oud 39 jaren, veeschatter, wonende mede in deze gemeente,....dat op 30 december 1843, om 8 uur 's morgens, binnen deze gemeente, in het huis, wijk letter E, nommer 286, is overleden: Johannes Moreau, oud ruim 68 jaar, gepensioneerd militair, thans arbeider, geboren te Liche Belgien, en woonende in deze gemeente, zoon van wijle Johannes Moreau en van wijle Catharina Wilkeman, weduwnaar van Antonia den Hertog.

Zijn dochter Maria, die altijd voor haar vader gezorgd heeft, overlijdt 8 maanden later, 35 jaar oud (in de akte staat 36), ongehuwd.